Η διδασκαλία των τεχνικών δεξιοτήτων και των στρατηγικών του ποδοσφαίρου στις νεαρές ηλικίες αποτελεί μια πραγματική πρόκληση. Όλοι οι προπονητές έχουν έρθει κάποια στιγμή αντιμέτωποι με το ερώτημα «τι πρέπει να πω στους νεαρούς και χωρίς εμπειρία παίκτες». Στην περίπτωση που η επιτυχία δεν έρθει όσο γρήγορα επιθυμούμε, η απογοήτευση και το αδιέξοδο κατακλύζουν τόσο τον παίκτη, όσο και τον προπονητή. Συχνά όμως, το κακό αποτέλεσμα δεν οφείλεται στην ανικανότητα του παίκτη, αλλά στην μέθοδο που ακολουθεί ο προπονητής.
1) απλές στρατηγικές διδακτικής
Για να βοηθήσουμε τον προπονητή υποδομών, παραθέτουμε εδώ τρείς απλές στρατηγικές διδακτικής για τη διδασκαλία μιας νέας τεχνικής κίνησης ή μιας νέας τακτικής έννοιας:
* να μιλάτε απλά,
* να είσαστε σύντομοι,
* και να δουλεύετε έναν στόχο την κάθε φορά.
Η πρώτη συμβουλή, το «να μιλάτε απλά» , αναφέρεται στην ποσότητα πληροφοριών που δίνετε σε έναν παίκτη. Για παράδειγμα, εάν δουλεύετε το εσωτερικό του ποδιού, επιμένετε μόνο σε ένα ή δύο σημεία κάθε φορά. Συχνά οι προπονητές λένε στους παίκτες να βρίσκουν το κέντρο της μπάλας, να τοποθετούν το πόδι στήριξης παράλληλα με την μπάλα κατά την επαφή, να κρατούν το κεφάλι ψηλά και να έχουν το βλέμμα τους στη μπάλα κτλ. Όλα αυτά, εάν ειπωθούν την ίδια στιγμή, είναι υπερβολικά πολλές πληροφορίες για έναν νεαρό και άπειρο παίκτη.
Ξεκινήστε μαθαίνοντας στους παίκτες να κρατούν το πόδι στήριξης παράλληλα με την μπάλα κατά την επαφή και έπειτα συνεχίστε με τα άλλα. Όταν ένας παίκτης μαθαίνει μια καινούρια κίνηση, σκέφτεται κάθε βήμα της διαδικασίας. Εάν υπάρχουν πολλές πληροφορίες, ένα μέρος της κίνησης θα χαθεί. Το «σπάσιμο» της διαδικασίας σε τμήματα, όχι μόνο θα αυξήσει την κατανόηση και την ικανότητα οικειοποίησης της κάθε τεχνικής, αλλά θα διδάξει τον παίκτη την σημασία του κάθε βήματος.
Μια άλλη συνιστώσα για την εκμάθηση και την οικειοποίηση των νέων γνώσεων είναι η ίδια η μεθοδολογία της διδασκαλίας. Όταν εξηγείτε προφορικά μια κίνηση στους νεαρούς παίκτες, φροντίστε να είστε πολύ ακριβείς, σύντομοι, και να περιορίζεστε στο θέμα το οποίο διδάσκετε. Πολλοί προπονητές έχουν την τάση είτε να υπερβάλλουν, είτε να γενικεύουν. Όταν παρουσιάζετε μια καινούρια τακτική, αναλύστε τα βασικά σημεία και μην προσπαθείτε να εντυπωσιάσετε τους παίκτες με πολύ τεχνικούς όρους. Εξηγείστε προφορικά και κατόπιν δείξτε τους πρακτικά στο γήπεδο. Εάν κάτι δεν έχει γίνει κατανοητό, δείξτε το στην πράξη και τότε χρησιμοποιείστε την εξειδικευμένη ορολογία.
Το τρίτο πράγμα που πρέπει να θυμάστε, είναι να δουλεύετε έναν στόχο κάθε φορά. Ορισμένοι προπονητές έχουν την τάση να διδάσκουν περισσότερα από όσα απαιτεί ο δεδομένος στόχος. Για παράδειγμα, σκεφτείτε έναν προπονητή που δουλεύει την βελτίωση του τάκλιν. Το βασικό στοιχείο του στόχου είναι η κατάλληλη στάση πριν το τάκλιν. Όσο προχωρά η άσκηση, ο προπονητής αμελεί να διορθώνει την στάση των παικτών και επικεντρώνεται στις επιθετικές πτυχές της άσκησης. Όταν γίνεται αυτό, όμως, οι παίκτες αποπροσανατολίζονται από το καθαρό θέμα της άσκησης, που είναι η σωστή στάση για το τάκλιν. Ενώ αρχικά εστίαζαν τη σκέψη τους στην αμυντική τοποθέτηση, τώρα σκέφτονται την επίθεση. Ο στόχος χάθηκε. Οι προπονητές, επομένως, πρέπει να επικεντρώνονται στον στόχο που πρέπει να επιτύχουν. Όταν τηρούν αυτόν τον κανόνα, οι κινήσεις της τεχνικής και οι έννοιες τακτικής μαθαίνονται σωστά.
2) Επίδειξη νέων κινήσεων.
Η πρακτική επίδειξη αποτελούσε ανέκαθεν και θα αποτελεί πάντα ένα ουσιαστικό στοιχείο της διδασκαλίας του ποδοσφαίρου. Οι προφορικές εξηγήσεις είναι χρήσιμες, αλλά η οπτική απεικόνιση μιας άσκησης ή μιας κίνησης είναι αναντικατάστατη. Όταν ένας παίκτης βλέπει αυτό που απαιτείται από αυτόν, η κατανόηση είναι πολύ καλύτερη. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν διδάσκεται μια κίνηση για πρώτη φορά. Υπάρχουν πολλές συνιστώσες που συνδέονται με την επίδειξη και κάθε μία από αυτές είναι σημαντικές για τον προπονητή, για παράδειγμα: τόπος επίδειξης, στοχευμένη προφορική προσέγγιση και επαλήθευση της κατανόησης.
Τόπος επίδειξης.
Όταν δουλεύετε με έναν μεγάλο αριθμό παικτών, είναι απαραίτητο να μπορούν όλοι να παρακολουθήσουν σωστά την επίδειξη. Φροντίστε όλοι οι παίκτες να βρίσκονται σε τέτοια θέση ώστε να βλέπουν καλά. Θα πρέπει να μπορείτε να έχετε οπτική επαφή με όλους τους παίκτες. Είναι καλύτερο ο ήλιος να πέφτει στα μάτια σας, παρά να τυφλώνει τους παίκτες. Να θυμάστε ότι οι παίκτες θα είναι πιο συγκεντρωμένοι εάν η άσκηση διεξάγεται σε κατάλληλο χώρο.
Απ’ το γενικό στο ειδικό.
Όταν ένας παίκτης μαθαίνει μια τεχνική για πρώτη φορά, είναι σημαντικό να του δείξετε ολόκληρη την κίνηση. Αυτό επιτρέπει στον παίκτη να δει την κάθε φάση της κίνησης. Εάν ο προπονητής δείχνει μια κεφαλιά (είτε εκτελεί την κίνηση ο ίδιος, είτε κάποιος ικανός παίκτης), δείχνει πρώτα ολόκληρη την κίνηση. Μόλις δείξει την κίνηση, ο προπονητής μπορεί να «σπάσει» την κίνηση σε βήματα (τοποθέτηση σώματος, πού θα γίνει η επαφή με την μπάλα, συνοδευτική κίνηση κτλ) και κατόπιν, αφού οι παίκτες εκτελέσουν την κίνηση, ο προπονητής επικεντρώνεται στις λεπτομέρειες («μέσα οι γοφοί», «ανοιχτά τα μάτια» κτλ). Φυσικά, η τμηματοποίηση της άσκησης και το πόσο γρήγορα θα περάσετε από το ένα βήμα στο άλλο εξαρτώνται από το επίπεδο της ομάδας. Ο προπονητής θα πρέπει να είναι έτοιμος να προσαρμόζει την εκτέλεση της άσκησης στο επίπεδο της ομάδας του.
Κανονική/αργή εκτέλεση
Κάποιες φορές, οι παίκτες πρέπει να βλέπουν την εκτέλεση της άσκησης σε κανονική ταχύτητα και μετά σε αργό ρυθμό. Αυτό εξαρτάται από την τεχνική που διδάσκετε. Όταν πρόκειται για μια καινούρια και δύσκολη τεχνική, οι παίκτες πρέπει να βλέπουν ολόκληρη την κίνηση σε κανονικό ρυθμό. Η κατανόησή τους για την συνολική εκτέλεση της κίνησης είναι μεγαλύτερη εάν αυτή εκτελεστεί σε πραγματικό χρόνο. Μετά την πρώτη αυτή φάση, ο προπονητής μπορεί να εκτελέσει την κίνηση σε αργό ρυθμό.
Στοχευμένη προφορική προσέγγιση
Κατά την επίδειξη μιας νέας τεχνικής είναι ουσιαστικό να καθοδηγείτε τους παίκτες . Η καθοδήγηση σε κάθε βήμα της εκτέλεσης θα ενισχύσει τα σημεία κλειδιά και θα εξασφαλίσει την μεγαλύτερη κατανόηση. Αυτό καθίσταται εφικτό μέσω μιας στοχευμένης προφορικής προσέγγισης. Πείτε στους παίκτες σας τι ακριβώς ζητάτε, υπογραμμίστε τις ιδιαίτερες πτυχές της κίνησης και επιμείνετε στην σωστή εκτέλεση. Όταν, για παράδειγμα, παρουσιάζετε την εκτέλεση με το εσωτερικό του ποδιού, ρωτήστε από τους παίκτες, κατά την επίδειξη της κίνησης, «ποιο είναι το σημείο επαφής της μπάλας με το πόδι», ή «πώς είναι τοποθετημένο το σώμα» και «ποιος είναι ο ρόλος του ποδιού στήριξης και προς τα πού θα πρέπει να είναι στραμμένο». Κάνοντας αυτές τις ερωτήσεις, εστιάζετε την προσοχή των παικτών στα σημεία αυτά και τους καθοδηγείτε την ώρα της εκμάθησης.
3) Επαλήθευση της κατανόησης
Πολλοί προπονητές έχουν την λανθασμένη πεποίθηση ότι εφόσον μια τεχνική έχει διδαχθεί, έχει γίνει κατανοητή και οι παίκτες την έχουν μάθει. Δυστυχώς, αυτό απέχει πολύ από την αλήθεια. Συχνά, ακόμα και έπειτα από μια άρτια και ολοκληρωμένη επίδειξη, οι παίκτες μπορεί να έχουν ακόμα αβεβαιότητα για τον σωστό τρόπο εκτέλεσης της κίνησης. Για το λόγο αυτό, οι προπονητές πρέπει να επαληθεύουν την κατανόηση.
Μέθοδοι επαλήθευσης της κατανόησης:
• Χωρίστε τους παίκτες σε μικρά γκρουπ και ζητείστε τους να εκτελέσουν την τεχνική χωρίς μπάλα και παρακολουθείστε τους. Υπάρχει κάποιος που εκτελεί την τεχνική διαφορετικά; Είναι όλες οι εκτελέσεις σωστές;
• Εκτελέστε την κίνηση λανθασμένα και ζητήστε από τους παίκτες να σας πουν τι κάνατε λάθος. Αυτή η μέθοδος είναι πολύ αποτελεσματική, καθώς ωθεί τους παίκτες να αναλύουν κάθε βήμα της κίνησης.
•Κάντε στοχευμένες ερωτήσεις στους παίκτες. Για παράδειγμα: Πώς πρέπει να τοποθετείτε το πόδι; Πού θα πρέπει να κοιτάζουν τα μάτια σας; Ποια είναι η σωστή στάση του σώματος;
Η επαλήθευση της κατανόησης είναι ουσιαστική για την παρακολούθηση της προόδου των παικτών. Οι προπονητές ξέρουν τον βαθμό δυσκολίας που παρουσιάζει η εκμάθηση των τεχνικών δεξιοτήτων. Πρέπει, επομένως, να είναι σίγουροι ότι οι παίκτες έχουν κατανοήσει τον σκοπό και τη μέθοδο μιας τεχνικής. Οι παραπάνω μέθοδοι επιτρέπουν να περιοριστεί το επικοινωνιακό αδιέξοδο μεταξύ προπονητή και παικτών, καθώς και η απογοήτευση και των δύο σε περίπτωση που το επιθυμητό αποτέλεσμα δεν έρχεται. Θα πρέπει πάντα να θυμάστε ότι συχνά οι παίκτες φαίνεται ότι ξέρουν τι πρέπει να κάνουν και πώς πρέπει να το κάνουν, αλλά η πραγματικότητα είναι διαφορετική.
Επιστροφή της πληροφορίας
Όταν μαθαίνουν μια τεχνική για πρώτη φορά, ή όταν τελειοποιούν μια δύσκολη τεχνική, οι παίκτες έχουν ανάγκη τη διαρκή παρακολούθηση, την εκτίμηση της απόδοσής τους και τη διόρθωση των λαθών τους. Οι παίκτες πρέπει να γνωρίζουν εάν η εκτέλεση είναι σωστή ή όχι, καθώς και ποιες αλλαγές θα πρέπει να κάνει στην κίνησή του για να τη διορθώσει. Οι παίκτες χρειάζονται, επιπλέον, ενθάρρυνση. Οι καλοί προπονητές παρέχουν συνεχώς την κατάλληλη επιστροφή πληροφοριών στους παίκτες τους. Συνήθως, η κατάλληλη επιστροφή πληροφοριών διακρίνεται σε ειδική, απλή και γενικά, σε θετική ή ουδέτερη.
Επιστροφή συγκεκριμένων πληροφοριών
Πρόκειται για την παροχή συγκεκριμένων πληροφοριών για μια συγκεκριμένη πτυχή της κίνησης. Συχνά, οι πληροφορίες που παρέχει ο προπονητής αναφορικά με την εκτέλεση της κίνησης είναι υπερβολικά γενικές. Αυτό συμβαίνει, για παράδειγμα, όταν ο προπονητής δεν είναι σαφής: «Καλή δουλειά! Ωραία!». Τι καταλαβαίνει ο παίκτης από αυτά; Τι ακριβώς έκανε που ήτανε καλό; Ήτανε η επαφή με την μπάλα, ή η στάση του σώματός του μετά την εκτέλεση της πάσας; Οι καλοί προπονητές παρέχουν τις κατάλληλες πληροφορίες, οι οποίες θα βοηθήσουν τον παίκτη να διορθωθεί.
Επιστροφή απλών πληροφοριών
Κάτι άλλο που θα πρέπει να έχετε υπόψη σας είναι ο παράγοντας πολυπλοκότητα των πληροφοριών. Πόσες και ποιες πληροφορίες θα πρέπει να μεταδίδει ο προπονητής κατά την παρακολούθηση της εκτέλεσης μιας κίνησης, για να διορθώσει ή να επιβραβεύσει; Συχνά, η επιστροφή περιλαμβάνει υπερβολικά πολλές πληροφορίες. Οι προπονητές θα πρέπει να περιορίζουν τις πληροφορίες στις απαιτήσεις της άσκησης. Αυτό ονομάζεται επιστροφή απλών πληροφοριών. Για παράδειγμα:
*Μήτσο, ακολούθα τον!
* Τα μάτια στην μπάλα!
* Βρες τον Γιώργο!
* Το κεφάλι ψηλά!
Η επιστροφή απλών πληροφοριών είναι γρήγορη και άμεση. Στοχεύει στο άμεσο αποτέλεσμα και ενισχύει τα επιθυμητά αποτελέσματα με λίγες λέξεις. Συχνά, η επιστροφή πληροφοριών είναι γενικευμένη και περίπλοκη. Ο χειρισμός πολλών πληροφοριών από τους παίκτες μπορεί να είναι δύσκολος. Με την επιστροφή απλών πληροφοριών, ο παίκτης γνωρίζει με σαφήνεια τι πρέπει να αλλάξει στην εκτέλεση της κίνησης.
Θετική ή ουδέτερη επιστροφή της πληροφορίας
Η επιστροφή της πληροφορίας θα είναι πιο εποικοδομητική εάν είναι θετική ή ουδέτερη. Οι προπονητές και οι γυμναστές έχουν την τάση να χρησιμοποιούν αρνητικούς τόνους όταν σχολιάζουν την εκτέλεση μιας κίνησης. Ένα σχόλιο όπως: «μα καλά, άχρηστοι είσαστε;», όχι μόνο δεν συνεισφέρει σε τίποτα, αλλά δημιουργεί και αρνητικό κλίμα, το οποίο μπορεί να οδηγήσει έναν παίκτη σε μειωμένη απόδοση. Συχνά, η αρνητική κριτική έχει στόχο ικανούς παίκτες, από τους οποίους ο προπονητής περιμένει παραπάνω. Η αρνητική κριτική μπορεί να μπλοκάρει εντελώς τον παίκτη, με αποτέλεσμα να είναι μη παραγωγικός πλέον στις προπονήσεις.
Η ιδανική στάση στις περιπτώσεις αυτές είναι η κινητοποίηση των παικτών και η διόρθωσή του, με ενθάρρυνση και επιβράβευση όταν η εκτέλεση είναι καλή, και με ουδέτερη διόρθωση επικεντρωμένη στο λάθος, σε περίπτωση κακής εκτέλεσης.
Η παρακολούθηση, η επιβράβευση και η διόρθωση είναι απαραίτητα στοιχεία για τη βελτίωση της απόδοσης κάθε παίκτη. Οι ικανότητες δεν αναπτύσσονται μόνες τους, αλλά μετά από προσπάθεια και επιμονή.
