Μέρος ΙΙ
4) Η οργάνωση της προπόνησης
Η οργάνωση της προπόνησης αποτελεί ένα δύσκολο αλλά αναπόσπαστο κομμάτι μιας επιτυχημένης διδασκαλίας του ποδοσφαίρου. Με την κατάλληλη προετοιμασία της προπόνησης, ο προπονητής θα παρουσιάσει ένα οργανωμένο πλάνο, με σαφείς και συγκεκριμένους στόχους κάθε φορά, που θα επιτρέψει και θα ενισχύσει την αποτελεσματική εκμάθηση των στοχευμένων κινήσεων. Όταν ένας προπονητής μπαίνει στο γήπεδο απροετοίμαστος, η προπόνηση δεν θα έχει επιτυχία και οι παίκτες θα είναι αποδιοργανωμένοι.
Βασικά στοιχεία της προπόνησης.
Χονδρικά, μπορούμε να πούμε ότι η προπόνηση περιλαμβάνει 5 βασικά στοιχεία. Κάθε μία από τις συνιστώσες αυτές ακολουθά σταδιακά την άλλη, με λογική σειρά. Οι προπονήσεις σχεδιάζονται έτσι ώστε να υπάρχει σταδιακή εξέλιξη των στόχων. Η κάθε άσκηση πρέπει να χτίζεται πάνω στην προηγούμενη. Για παράδειγμα, η δεύτερη άσκηση της προπόνησης πρέπει να προετοιμάζει τους παίκτες για την τρίτη άσκηση που θα είναι πιο δύσκολη. Το ζέσταμα θα πρέπει επίσης να ακολουθεί αυτήν την αρχή. Εάν ο προπονητής προτίθεται να δουλέψει την κεφαλιά, το ζέσταμα θα πρέπει οπωσδήποτε να προετοιμάζει τους μύες στους ώμους και στο λαιμό, ώστε να μην υπάρχουν τραυματισμοί κατά την εκτέλεση των ασκήσεων. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, για να είναι πετυχημένη μια προπόνηση, ο προπονητής θα πρέπει καταρχάς να εκθέσει τους στόχους, να περιγράψει τον σκοπό της δεδομένης προπόνησης. Αν θα καλύψει, για παράδειγμα, μια καινούρια τεχνική, ή μια καινούρια τακτική. Οι στόχοι προσδιορίζουν τα επιθυμητά αποτελέσματα της προπόνησης. Ο προπονητής είναι έτοιμος, τότε, να ξεκινήσει τις δραστηριότητες της προπόνησης. Κάθε προπόνηση πρέπει να περιλαμβάνει πέντε βασικά στοιχεία:
1 εισαγωγική δραστηριότητα
2 παρουσίαση, εξήγηση του προγράμματος
3 επίδειξη
4 ασκήσεις, εφαρμογή στην πράξη
5 αποθεραπεία και ανασκόπηση της προπόνησης
Κάθε στοιχείο είναι επικεντρωμένο στους στόχους της ημέρας. Μόλις ο προπονητής προσδιορίσει τους επιθυμητούς στόχους, η προπόνηση μπορεί να διεξαχθεί ομαλά και σωστά. Φυσικά, ο προπονητής προσαρμόζει το πρόγραμμα της προπόνησης ανάλογα με τις ανάγκες του. Η προπόνηση διαφέρει εάν πρόκειται να διδάξει κάτι καινούριο και αν πρόκειται να κάνει επανάληψη σε κάτι που έχει ήδη δείξει. Να θυμάστε όμως πάντα ότι η προπόνηση θα πρέπει να είναι προετοιμασμένη, καθώς και ότι οι στόχοι θα πρέπει να εξηγούνται στους παίκτες καθαρά και με σαφήνεια.
Εισαγωγική δραστηριότητα
Όταν μπαίνουν οι παίκτες στο γήπεδο είναι, στην πλειονότητά τους, έτοιμοι να ξεκινήσουν την προπόνηση. Συνήθως, το τελευταίο πράγμα που θέλουν να κάνουν, είναι να ακούσουν τον προπονητή να βγάζει λόγο. Μια άμεση δραστηριότητα μπορεί να είναι η απάντηση στο πρόβλημα αυτό. Μόλις οι παίκτες μπουν στο γήπεδο, θα πρέπει να συμμετάσχουν σε μια προκαθορισμένη δραστηριότητα, η οποία θα διαρκεί γύρω στα 3 με 5 λεπτά. Η εισαγωγική αυτή δραστηριότητα χρησιμεύει καταρχάς ως ζέσταμα και κατ’ επέκταση ως επανάληψη κινήσεων που έχουν διδαχθεί. Η εισαγωγική δραστηριότητα μπορεί να περιλαμβάνει: πάσα με τη διαδοχική χρησιμοποίηση των δύο ποδιών, κυκλοφορία της μπάλας σε μικρό χώρο, εναλλαγή τεχνικών κινήσεων με προσποίηση στο κενό, 2vs2 κτλ.
Οι δραστηριότητες αυτές ικανοποιούν την ανάγκη για άμεση έναρξη της κίνησης, επανάληψη γνωστών κινήσεων και για την προετοιμασία των παικτών.
Παρουσίαση, εξήγηση του προγράμματος
Η παρουσίαση, και κυρίως η εξήγηση του προγράμματος, αποτελεί το μέσο για να αφυπνίσετε το ενδιαφέρον των παικτών σας. Οι παίκτες συχνά παρουσιάζουν έλλειψη ενδιαφέροντος εάν δεν γνωρίζουν τι ακριβώς πρόκειται να δουλέψουν και κυρίως, τι θα τους αποφέρει αυτό στο γήπεδο, σε συνθήκες παιχνιδιού. Με την σαφή παράθεση των στόχων της προπόνησης και την εξήγηση του τι σημαίνει η κατάκτηση των στόχων αυτών για την απόδοσή τους στο γήπεδο, οι παίκτες είναι σίγουρο ότι θα συμμετάσχουν ενεργά στην προπόνηση.
Παραδείγματα:
"Την περασμένη φορά δουλέψαμε τη διείσδυση στην αντίπαλη άμυνα. Μπορείτε να εξηγήσετε την χρησιμότητα αυτού που μάθαμε; Μόλις βρεθείτε μπροστά στην αντίπαλη εστία, πρέπει να μάθετε πώς να κατευθύνετε την μπάλα για να βρείτε τα δίχτυα. Σήμερα λοιπόν θα δουλέψουμε τις γρήγορες εναλλαγές και το σουτ στο δεύτερο δοκάρι.»
"Ποιό είναι το βασικό στοιχείο της στάσης του σώματος στην άμυνα; Γιατί είναι τόσο σημαντικό; Σήμερα θα μάθουμε την άμυνα με την πλάτη στο τέρμα».
"Στο σουτ, η μπάλα είναι κοντά ή μακριά από το τέρμα; Μήπως το σουτ δεν έχει αρκετή δύναμη ή ταχύτητα; Σήμερα θα δουλέψουμε την κατάλληλη τεχνική του σουτ βήμα βήμα. Αυτή η σειρά ασκήσεων έχει στόχο να βελτιώσει την ακρίβεια του σουτ».
Επίδειξη
Όπως αναλύσαμε στο 1ο μέρος, η επίδειξη συνίσταται στην οπτική, πρακτική απεικόνιση της ορθής εκτέλεσης μιας κίνησης. Πολλοί προπονητές επικεντρώνονται στην προφορική περιγραφή και επεξήγηση των κινήσεων. Η προφορική εξήγηση είναι, φυσικά, απαραίτητη για την εδραίωση της επικοινωνίας μεταξύ παικτών και προπονητή και για την σωστή κατανόηση. Πρέπει, όμως, να είναι συνοδευτική της επίδειξης στην πράξη των κινήσεων και σε καμία περίπτωση δεν επαρκεί από μόνη της. Πολλές φορές, ο προπονητής δεν είναι (πλέον) σε θέση, από άποψη φυσικής κατάστασης, να εκτελέσει ο ίδιος την κίνηση. Στην περίπτωση αυτή, ο προπονητής επιλέγει έναν παίκτη που είναι ικανός να εκτελέσει ορθά την κίνηση. Αυτό επιτρέπει, εκτός των άλλων, στον προπονητή, να συνοδεύει την πρακτική επίδειξη με προφορική επεξήγηση και να επεμβαίνει για διορθώσεις, όπου χρειάζεται. Να θυμάστε να εφαρμόζετε όλες τις αρχές που αναπτύξαμε στο 1ο μέρος, όπως το «σπάσιμο» της κίνησης σε βήματα και την επίδειξη πρώτα σε κανονικό ρυθμό και έπειτα σε αργή κίνηση.
Ασκήσεις, εφαρμογή στην πράξη
Το κύριο μέρος της προπόνησης, είναι, φυσικά, η εφαρμογή των όσων έχει παρουσιάσει ο προπονητής, δηλαδή οι ασκήσεις για την εμπέδωση των νέων κινήσεων και γνώσεων. Το τμήμα αυτό της προπόνησης ακολουθεί τους στόχους που έχει επιλέξει και καθορίσει ο προπονητής. Το πρώτο βήμα, επομένως, είναι η επιλογή των κατάλληλων δραστηριοτήτων με βάση τους επιλεγμένους στόχους και, φυσικά, με βάση το επίπεδο και τις ικανότητες των παικτών. Αφού επιλέξει τους στόχους, ο προπονητής πρέπει να καθορίσει τις μεθόδους με τις οποίες θα οργανώσει τον χώρο. Ο προπονητής μπορεί να επιλέξει μεταξύ ατομικής κίνησης, εκτέλεση της κίνησης σε ζεύγη, ή ασκήσεις σε γκρουπ. Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο είναι η οργάνωση του χρόνου. Ο προπονητής πρέπει να περιορίσει τον χρόνο αναμονής μεταξύ των ασκήσεων όσο μπορεί περισσότερο. Εάν η άσκηση εκτελείται σε σειρές παικτών, είναι καλύτερο να χωρίσετε τους παίκτες σε σειρές τριών ή τεσσάρων ατόμων για να μην αποσπάται η προσοχή τους περιμένοντας. Η καλή οργάνωση του χρόνου αυξάνει την συγκέντρωση, τη συμμετοχή και την απόδοση των παικτών.
Ένας άλλος, σημαντικός παράγοντας είναι η μετάβαση από την μία δραστηριότητα στην άλλη. Η δυσκολία των δραστηριοτήτων πρέπει να αυξάνεται προοδευτικά, το ίδιο και ο χρόνος που απαιτείται για την ολοκλήρωση της δραστηριότητας. Η επιλογή του επιπέδου δυσκολίας των δραστηριοτήτων απαιτεί την σωστή κρίση του προπονητή, ο οποίος πρέπει να θυμάται ότι οι παίκτες χρειάζονται την πρόκληση, για να διατηρήσουν το ενδιαφέρον τους, αλλά όχι τόσο μεγάλη ώστε να μην τα καταφέρουν, γιατί τότε θα απογοητευθούν.
Αποθεραπεία και ανασκόπηση της προπόνησης
Είναι σημαντικό ο προπονητής να κλείνει την προπόνηση με μια τυπική άσκηση, με χαλαρό τρέξιμο, για παράδειγμα και με διατάσεις. Το κλείσιμο της προπόνησης, η αποθεραπεία, είναι πολύ σημαντική για την σωματική και ψυχική ανάκαμψη. Η δραστηριότητες του ποδοσφαίρου είναι εκ φύσεως αερόβιες. Οι παίκτες έχουν εκτελέσει έντονες δραστηριότητες και οι διατάσεις, ενόσω οι μύες είναι ακόμα ζεστοί, βοηθούν στη μείωση της καταπόνησης και του πόνου που μπορεί να νιώσουν οι παίκτες αργότερα. Η αποθεραπεία είναι απαραίτητη για να επανέλθει ομαλά το καρδιαγγειακό σύστημα στα κανονικά επίπεδα λειτουργίας του. Κατά την έντονη δραστηριότητα, ο μυς της καρδιάς αντλεί μεγάλες ποσότητες αίματος για να ανταποκριθεί στις αυξημένες ανάγκες των μυών σε οξυγόνο. Εάν η δραστηριότητα διακοπεί απότομα, το αίμα παραμένει στους μύες και καθυστερεί την επιστροφή του στην καρδιά. Αυτό μπορεί να προκαλέσει ξαφνικούς ιλίγγους.
Το τέλος της προπόνησης αποτελεί, επίσης, τη στιγμή όπου ο προπονητής θα πρέπει να έχει επιστροφή πληροφοριών από τους παίκτες, ώστε να μάθει τι τελικά κατάλαβαν, τι τους άρεσε και τι όχι, ώστε να προσαρμόσει κατάλληλα τις επόμενες προπονήσεις.
