Μπορεί, την στιγμή που ο διαιτητής σφυρίζει την έναρξη του αγώνα, η απόδοση των παικτών και το αποτέλεσμα του αγώνα να εξαρτώνται κυρίως από το τι κάνουν οι παίκτες στο γήπεδο, όμως ο προπονητής δεν πρέπει να θεωρεί ότι τα καθήκοντά του εξαντλούνται στην τακτική και στρατηγική προετοιμασία του αγώνα.
Ο τεχνικός, όσο εξελίσσεται στην πράξη η προκαθορισμένη στρατηγική τακτικής, οφείλει να παρακολουθεί συνεχώς την αποτελεσματικότητα των επιλογών του. Η αξιολόγηση, εκτός από το επίπεδο τεχνικής-τακτικής, πρέπει να περιλαμβάνει την ανάλυση σε επίπεδο φυσικής κατάστασης και ψυχολογίας.
Ακόμα κι αν δεν διαθέτει τα μέσα του προπονητή μπάσκετ (απεριόριστες αλλαγές, τάιμ άουτ κτλ), ο τεχνικός του ποδοσφαίρου διαθέτειμια σειρά εργαλείων που θα πρέπει να χρησιμοποιεί με τον καλύτερο τρόπο, για να καθοδηγεί τον αγώνα.
Ο προπονητής ποδοσφαίρου μπορεί να διορθώσει την αγωνιστική συμπεριφορά και την απόδοση των παικτών του μέσω των παρακάτω αποφάσεων:
- ατομικές συστάσεις
- αλλαγή μεταξύ δύο ή περισσότερων παικτών, διατηρώντας το σύστημα του παιχνιδιού
-αλλαγή των επιθετικών/αμυντικών αυτοματισμών, διατηρώντας το σύστημα του παιχνιδιού
- αλλαγή του συστήματος παιχνιδιού
Ο προπονητής έχει στη διάθεσή του 5 αλλαγές για να μπορέσει να επέμβει καθοριστικά στο παιχνίδι και μπορεί να εκμεταλλευτεί το ημίχρονο για να δώσει οδηγίες στους παίκτες σχετικά με τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν.
Είναι πιο δύσκολο να μεταδώσει ο τεχνικός στην ομάδα τις οδηγίες του ενόσω ο αγώνας βρίσκεται σε εξέλιξη. Ιδιαίτερα οι παίκτες που παίζουν στην απέναντι πλευρά από τον πάγκο είναι δύσκολο να κατανοήσουν οδηγίες και συστάσεις. Για το λόγο αυτό, είναι απαραίτητο ο προπονητής να διαθέτει κάποια μέθοδο.
Μια καλή τεχνική, που χρησιμοποιείται και από προπονητές που συνήθως αρέσκονται να φωνάζουν, είναι να έχουν ορίσει έναν παίκτη που θα μεταφέρει τις οδηγίες του προπονητή στην ομάδα.
Συγκεκριμένα, αυτό μπορεί να γίνει σε στημένες φάσεις, όπου ο προπονητής καλεί την προσοχή του παίκτη (ο οποίος δεν συμμετέχει στην εξέλιξη της στημένης φάσης) για να του μεταδώσει τις οδηγίες του.
Σήμερα, παρά τον ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο που παίζει ο προπονητής, υπάρχουν τεχνικοί που ξεφωνίζουν και χειρονομούν στον πάγκο χωρίς κανένα όφελος, αφού οι παίκτες δεν καταφέρνουν να κατανοήσουν αυτό που ζητείται από αυτούς. Στον αντίποδα, υπάρχουν προπονητές που κάθονται ακίνητοι στον πάγκο για 90’ , προφανώς αδύναμοι να επικοινωνήσουν με την ομάδα τους και να μεταδώσουν επιτυχώς τις οδηγίες τους.
Αξιολόγηση της απόδοσης: Βασικές αρχές
Προκειμένου να καταφέρει να αντιδρά έγκαιρα σε κάθε κρίσιμη φάση, ο τεχνικός, εκτός από ένα σύστημα επικοινωνίας με τους παίκτες, θα πρέπει να διαθέτει μια απλή, ξεκάθαρη και αποτελεσματική μέθοδο ανάλυσης.
Είναι πάρα πολλοί οι παράγοντες που επιδρούν στην απόδοση των παικτών. Ο προπονητής, επομένως, θα πρέπει πρωτίστως να επικεντρώνεται επιλεκτικά στους παράγοντες που έχουν την μεγαλύτερη επίδραση στη δεδομένη φάση. Σε γενικές γραμμές, μπορούμε να πούμε ότι, κατά την διάρκεια του αγώνα, ο προπονητής επικεντρώνεται στην ανάλυση των βασικών στοιχείων για την διόρθωση, ενώ στις προπονήσεις και στον προγραμματισμό της τακτικής, ο προπονητής ενσωματώνει όσα περισσότερα στοιχεία της ανάλυσης μπορεί.
Η αξιολόγηση των φάσεων μη κατοχής
Από μεθοδολογικής απόψεως μπορεί να είναι καλύτερο για τονπροπονητή, που έχει ως στόχο την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων για την απόδοση της ομάδας του, να αναλύει ξεχωριστά την αμυντική και την επιθετική φάση. Η διάκριση ανάμεσα στην αμυντική και την επιθετική φάση στην ανάλυση παρουσιάζει αναμφίβολα πλεονεκτήματα, καθώς καθιστά πιο ξεκάθαρη την αξιολόγηση. Θα πρέπει να θυμόμαστε, όμως, ότι στην πράξη, οι δύο φάσεις του παιχνιδιού είναι αλληλένδετες και επηρεάζουν η μία την άλλη.
Τα κύρια ερωτήματα που πρέπει να θέσει στον εαυτό του ο προπονητής κατά την αξιολόγηση της αμυντικής φάσης είναι τα ακόλουθα:
1. Καταφέρνει η ομάδα αρκετά συχνά να ολοκληρώσει τις ενέργειές της με τέτοιο τρόπο που να βρίσκεται σε ισορροπία όταν καλείται να αμυνθεί; (Η ερώτηση αυτή, η οποία στην πραγματικότητα αναφέρεται στην φάση της κατοχής, βοηθά τον τεχνικό να κατανοήσει εάν η οι ενδεχόμενες ελλείψεις της ομάδας σε φάση κατοχής επηρεάζουν αρνητικά την αποτελεσματικότητα στην αμυντική φάση).
2. Οι συντονισμένες ενέργειες των επιθετικών και των μέσων καταφέρνουν να ασκήσουν πίεση στην αντίπαλη ομάδα όταν αυτή αναπτύσσει την επίθεση;
- Οι επιθετικοί συμμετέχουν στο επιθετικό πρέσινγκ με την κατάλληλη ένταση και τον κατάλληλο χρόνο;
-Οι μέσοι καταφέρνουν να υποστηρίξουν με επιτυχία τις κινήσεις των επιθετικών;
- Καταφέρνουν οι επιθετικοί να γυρίσουν πίσω και να τοποθετηθούν στις κατάλληλες θέσεις μόλις τους ξεπεράσει η μπάλα;
3. Οι ενέργειες των μέσων είναι αποτελεσματικές;
- Οι παίκτες στα χαφ καταφέρνουν να επικρατήσουν στις προσωπικές μονομαχίες;
- Καταφέρνουν να κλείσουν γρήγορα τον αντίπαλο ώστε να μην του αφήσουν χώρο και χρόνο να αναπτύξει το παιχνίδι του;
- Καταφέρνουν να γυρίσουν έγκαιρα στις θέσεις τους μόλις τους ξεπεράσει η μπάλα;
4. Οι συντονισμένες ενέργειες των χαφ και των αμυντικών καταφέρνουν να εμποδίσουν τον αντίπαλο να φτάσει στην ολοκλήρωση της φάσης;
- Καταφέρνουν να δημιουργήσουν αριθμητική υπεροχή εκεί που παίζεται η μπάλα;
- Καταφέρνουν διαχειρίζεται αποτελεσματικά τις καταστάσεις όπου υπάρχει αριθμητική ισοδυναμία;
- Καταφέρνουν να κινούνται συγχρονισμένα, εξασκώντας συντονισμένο πρέσινγκ;
5. Οι ενέργειες των αμυντικών είναι αποτελεσματικές;
- Καταφέρνουν να διαβάζουν αποτελεσματικά την φάση (μεταβίβαση / μπάλα στα πόδια του αντιπάλου / καλυμμένη / ακάλυπτη /κλειστή / ανοιχτή) και να πραγματοποιούν τις κατάλληλες ενέργειες σε κάθετη γραμμή (ελαστικότητα) έτσι ώστε να μην αφήνουν χώρο στον αντίπαλο να αναπτύξει την επίθεσή του σε βάθος.
- Καταφέρνουν να διαβάσουν σωστά τη φάση και την ροή του παιχνιδιού, να μαρκάρουν τον κάτοχο της μπάλας όταν πλέον η περιοχή της μπάλας βρίσκεται μεταξύ αυτών (παίζουμε άμυνα ζώνης) και του κέντρου.
- Καταφέρνουν να εκπληρώνουν τον ρόλο τους συλλογικά και ατομικά και να εμποδίζουν τον αντίπαλο να ολοκληρώνει τις φάσεις (από σπόντες, σέντρες, συνδυασμούς κλπ);
6. Ο τερματοφύλακας ξέρει να διαβάζει την κατάσταση τακτικής; Καταφέρνει να υπερασπίζεται εκτός από την εστία του και τον χώρο όταν χρειάζεται;
7. Ποιοι είναι οι παίκτες στις διάφορες γραμμές που δεν καταφέρνουν να πραγματοποιήσουν τις κατάλληλες τακτικές κινήσεις ώστε να βελτιστοποιήσουν τους χρόνους και την συνεργασία στην αμυντική φάση; (αρκεί να κάνουμε παρατήρηση σε έναν παίκτη ή χρειάζεται να γίνει επανατοποθέτηση σε άλλη θέση, ή ακόμα και αλλαγή με άλλον παίκτη;)
8. Ποιοι παίκτες αντιμετωπίζουν δυσκολίες στο ένας εναντίον ενός και χάνουν μονομαχίες ή δεν καταφέρνουν να επιβραδύνουν τον ρυθμό του παιχνιδιού με βάση την κατάσταση τακτικής; (αρκεί να κάνουμε παρατήρηση σε έναν παίκτη ή χρειάζεται να γίνει επανατοποθέτηση σε άλλη θέση, ή ακόμα και αλλαγή με άλλον παίκτη;)
9. Η γραμμή του πρέσινγκ είναι αποτελεσματική, ή θα πρέπει να την ανεβάσουμε ή να την χαμηλώσουμε προκειμένου να αυξήσουμε την αμυντική απόδοση;
10. Η ομάδα καταφέρνει να αμύνεται αποτελεσματικά, πιέζοντας ψηλά, αλλά αφήνοντας παράλληλα χώρο στις πλάτες των αμυντικών, ή είναι καλύτερα να αλλάξει τακτική;
11. Η ομάδα καταφέρνει να αμυνθεί αποτελεσματικά, επιβραδύνοντας τον ρυθμό του παιχνιδιού, γυρίζοντας προς τα πίσω και αφήνοντας την πρωτοβουλία στους αντίπαλους επιθετικούς, ή είναι καλύτερα ν’ αλλάξει τακτική;
12. Οι προώθησης, η διάταξη της ομάδας και η τακτική μας απέναντι στο αντίπαλο παιχνίδι έχουν αποτέλεσμα, ή θα είναι προτιμότερο να αλλάξουμε σύστημα παιχνιδιού;
Η αξιολόγηση στην φάση κατοχής
Ο στόχος στην επιθετική φάση είναι, προφανώς, το γκολ. Υπό αυτό το πρίσμα, ο προπονητής θα πρέπει να μπορεί να αξιολογεί την απόδοση της ομάδας του.
13. Καταφέρνει η ομάδα να επανακτά την μπάλα με ισορροπημένο τρόπο, χωρίς να είναι αναγκασμένη να γυρίζει υπερβολικά πίσω και να συμπτύσσει υπερβολικά τις γραμμές της; (όπως είδαμε προηγουμένως, αυτή η πρώτη ερώτηση, που αναλύει στην πραγματικότητα την αμυντική φάση, επιτρέπει στον τεχνικό να κατανοήσει εάν τυχόν λάθη στην αμυντική φάση επηρεάζουν αρνητικά την επιθετική φάση).
14. Καταφέρνει η ομάδα να αξιοποιήσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την φάση της θετικής μετάβασης και τις αντεπιθέσεις;
- Καταφέρνει η ομάδα, με την επανάκτηση της κατοχής να διαβάζει συλλογικά και άμεσα την κατάσταση τακτικής, ώστε να βγει στην αντεπίθεση συγχρονισμένα και με συνεργασία από όλες τις γραμμές;
-Καταφέρνει η ομάδα να παίζει με συνδυασμούς και να είναι αποτελεσματική στις επιθέσεις σε ανοιχτό χώρο;
15. Καταφέρνει η ομάδα να εκμεταλλεύεται τη ροή του χρήσιμου παιχνιδιού στην ανάπτυξη της επίθεσης;
- Καταφέρνουν οι αμυντικοί παίκτες να διαχειρίζονται σωστά την φάση επανάκτησης της μπάλας ώστε να χτίσουν την επίθεση και να εξουδετερώσουν ή να περιορίσουν το αντίπαλο πρέσινγκ;
- Οι γραμμές των αμυντικών και των χαφ καταφέρνουν να διαβάζουν την φάση και να διαχειρίζονται σωστά την μπάλα με στόχο την γρήγορη αντεπίθεση;
- Οι μέσοι και οι επιθετικοί καταφέρνουν να κινούνται με συγχρονισμό και συνεργασία τις στιγμές όπου οι αμυντικοί αναγκάζονται να χτίσουν την επίθεση με βαθειά μπαλιά;
- Στη φάση όπου χτίζεται η επίθεση, καταφέρνει η ομάδα να επιλέξει και να εφαρμόσει τη ροή παιχνιδιού που θα δυσκολέψει τον αντίπαλο;
16. Καταφέρνει η ομάδα να φτάσει στην ολοκλήρωση φάσης;
- Η κυκλοφορία της μπάλας στο μέσο του γηπέδου είναι επιτυχής; Δημιουργούν οι μέσοι προβλήματα τακτικής στον αντίπαλο;
- Οι επιθετικοί καταφέρνουν να υποστηρίξουν το χτίσιμο της επίθεσης και να φέρουν την μπάλα με επιτυχία στην αντίπαλη περιοχή; Καταφέρνουν με επιτυχία να φτάσουν στην ολοκλήρωση της φάσης σε συντονισμό με τους μέσους;
- Εφαρμόζει η ομάδα τις κατάλληλες τεχνικές ολοκλήρωσης φάσης σε συνάρτηση με την αντίπαλη διάταξη;
- Οι προωθημένοι παίκτες διαβάζουν σωστά τη θέση της μπάλας (ανοιχτή/κλειστή – καλυμμένη/ακάλυπτη) έτσι ώστε να επιλέγουν την κατάλληλη κατεύθυνση της κίνησης την κατάλληλη στιγμή;
- Η επιθετική κίνηση επιτρέπει στους παίκτες που είναι ικανοί να κερδίσουν τις προσωπικές μονομαχίες να βγουν μπροστά;
- Οι τεχνικές ολοκλήρωσης φάσης που χρησιμοποιούνται αξιοποιούν και αναδεικνύουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των επιθετικών;
17. Ποιοι είναι οι παίκτες στις διάφορες γραμμές που δεν καταφέρνουν να πραγματοποιήσουν τις κατάλληλες τακτικές κινήσεις ώστε να βελτιστοποιήσουν τους χρόνους και την συνεργασία στην επιθετική φάση; (αρκεί να κάνουμε παρατήρηση σε έναν παίκτη ή χρειάζεται να γίνει επανατοποθέτηση σε άλλη θέση, ή ακόμα και αλλαγή με άλλον παίκτη;)
18. Ποιοι παίκτες αντιμετωπίζουν δυσκολίες στο ένας εναντίον ενός και δεν καταφέρνουν να επιτεθούν σε αντίπαλο με ή χωρίς μπάλα, σε συνάρτηση με την κατάσταση τακτικής; (αρκεί να κάνουμε παρατήρηση σε έναν παίκτη ή χρειάζεται να γίνει επανατοποθέτηση σε άλλη θέση, ή ακόμα και αλλαγή με άλλον παίκτη;)
19. Η αγωνιστική συμπεριφορά στην επιθετική φάση είναι αποτελεσματική, ή είναι προτιμότερο να αλλάξουμε κάτι στις φάσεις του χτισίματος, της ανάπτυξης και της ολοκλήρωσης της φάσης;
20. Οι στρατηγικές, οι αυτοματισμοί και οι αντεπιθέσεις στο αντίπαλο σύστημα έχουν αποτέλεσμα, ή είναι προτιμότερο να αλλάξουμε σύστημα παιχνιδιού;
Η λίστα αυτή αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα των βασικών ερωτήσεων τις οποίες μπορεί να θέσει ένας προπονητής για να αξιολογήσει την απόδοση των παικτών του ατομικά και της ομάδας του συνολικά, σε συνάρτηση με τις καταστάσεις τακτικής στο γήπεδο.
