Τάση 1:
Οι ικανότητες των παικτών και οι ατομικές τους δυνατότητες καθορίζουν την επιλογή του κατάλληλου συστήματος παιχνιδιού σε μία ομάδα.
Αυτή την προοπτική χρησιμοποίησε ο Όττο Ρεχάγκελ εκτεταμένα, σε αντίθεση με άλλες εθνικές ομάδες.
Ας αναφέρουμε για παράδειγμα τον τεχνικό της ολλανδικής ομάδας Ντικ Άντβοκατ ο οποίος χρησιμοποίησε για μεγάλη χρονική διάρκεια του τουρνουά το σύστημα 4-3-3 με έναν κεντρικό επιθετικό, παρόλο που είχε πρώτης κλάσης επιθετικούς περιοχής όπως είναι ο φαν Νιστελρόι, ο Φαν Χόιντονκ, ο Μακάι, ο Κλάιφερτ για να τους χρησιμοποιήσει.
Ομοίως και η ομάδα της Δανίας χρησιμοποίησε το σύστημα 4-3-3 μέχρι τον προημιτελικό εναντίον της Τσεχίας. Ο Δανός τεχνικός Μόρτεν Όλσεν θέλησε να έχει μια συμπαγής άμυνα και να προσπαθήσει να πλαγιοκοπήσει τους αντιπάλους, μέχρι το 71ο λεπτό, όταν εξαιτίας του σκορ, έβαλε στο παιχνίδι έναν επιθετικό περιοχής τον Μάντσεν.
Ο προπονητής της Γαλλίας Ζακ Σαντινί χρησιμοποιούσε το 4-4-2 έχοντας 2 κεντρικούς αμυντικούς μέσους και ζώνη των τεσσάρων πίσω στην άμυνα. Ο Ζιντάν δεν έπαιζε πίσω από τις επιθετικές αιχμές, αλλά ήταν τοποθετημένος αριστερά στο κέντρο.
Το συμπέρασμα είναι ότι καμία ομάδα δεν απομονώθηκε αμυντικά. Αυτό καθορίζει και τη 2η τάση. {else}{endif}
Τάση 2:
Η επιθετική βασική τοποθέτηση υπερίσχυσε.
Το καταστροφικό και το μη δημιουργικό ποδόσφαιρο με σποραδικές τυχαίες αντεπιθέσεις δεν παίζεται από καμία από τις κορυφαίες ευρωπαϊκές ομάδες. Στις χρονικές στιγμές που μια ομάδα επανακτεί την μπάλα θα πρέπει να κυριαρχεί η ταχύτητα, ο σωστός προσανατολισμός, και αρκετό ρίσκο για να πραγματοποιηθεί η αντεπίθεση, αφού τότε η αντίπαλη άμυνα είναι ανοργάνωτη και ασταθής απέναντι σε επιθετικές ενέργειες. Μια μαζική και προσανατολισμένη προς την μπάλα άμυνα αντιμετωπίζεται με:
* Την μπάλα να μεταφέρεται από τις εξωτερικές πλευρές προς το εσωτερικό του σχηματισμού της.
* Τους επιθετικούς να κάνουν προσωπικές ενέργειες, και την μπάλα να μεταφέρεται πίσω από τον σχηματισμό της άμυνας.
* Την μπάλα να μετατοπίζεται γρήγορα και μακριά από τα σημεία που είναι οργανωμένη η άμυνα.
Από τα παραπάνω φαίνεται ότι το γρήγορο παιχνίδι φέρνει επιτυχημένες επιθέσεις. Αυτό καθορίζει και την επόμενη τάση.
Τάση 3:
Η γρήγορη, η δυναμική, και η αποφασιστική δράση είναι το κλειδί της επιτυχίας.
Το γρήγορο παιχνίδι συνεχώς αναπτύσσεται. Στο ευρωπαϊκό πρωτάθλημα παρουσιάστηκε το γρήγορο παιχνίδι στην επίθεση μετά την απόκτηση της μπάλας και ο συνδυασμός δυναμικών ατομικών ενεργειών στην επιθετική φιλοσοφία της ομάδας.
Στο σύγχρονο ποδόσφαιρο ένα από τα πιο βασικά στοιχεία είναι η ταχύτητα ενός ποδοσφαιριστή και η ταχύτητα εκκίνησης του. Η εκρηκτικότητα ενός ποδοσφαιριστή και η μεγάλη ταχύτητά του, του επιτρέπει ακόμα και σε περιορισμένο ελεύθερο χώρο να μπορεί να ελίσσεται με επιτυχία. Η εκρηκτικότητα και η ταχύτητα ευνοεί το γρήγορο και το δυναμικό παιχνίδι, καθώς στο σύγχρονο ποδόσφαιρο οι αποφάσεις των ποδοσφαιριστών παίρνονται σε μικρά χρονικά διαστήματα επομένως πρέπει να αντιδρούν αστραπιαία για να μπορούν να αντεπεξέρχονται στις οποιεσδήποτε συνθήκες τους παρουσιάζονται. Ο σύγχρονος παίχτης πρέπει να είναι ικανός να αντιμετωπίσει την κάθε κατάσταση γρήγορα και αποφασιστικά.
Η τελευταία τάση περιγράφει τη συμπαγή αμυντική διάταξη.
Τάση 4:
Τα συστήματα με την αμυντική ζώνη των τεσσάρων και το συμπαγές κέντρο κυριαρχούν.
Ο συνεχής περιορισμός του ελεύθερου χώρου των αντιπάλων επιθετικών κατά το πλάτος και το βάθος ήταν πολύ συνηθισμένη τακτική στις ομάδες του ευρωπαϊκού πρωταθλήματος, ανεξαρτήτως του συστήματος που έπαιζαν. Στο σύγχρονο ποδόσφαιρο οι ομάδες που αμύνονται δεν έχουν σαν πρώτο μέλημα να διώχνουν απλώς την μπάλα αλλά να μπορούν μόλις την κλέψουν να πραγματοποιήσουν γρήγορη αντεπίθεση. Στο Euro στον τομέα της τοποθέτησης κυριάρχησε η ζώνη των τεσσάρων στην άμυνα. 15 από τις 16 ομάδες χρησιμοποιούσαν αυτή τη διάταξη στον αμυντικό τομέα ενώ στο κέντρο και στην επίθεση παρατηρήθηκαν διάφοροι σχηματισμοί. Η τετραπλή αμυντική αλυσίδα λόγω της μορφής της δίνει το απαραίτητο άνοιγμα κατά το πλάτος. Επίσης παρατηρήθηκε ότι οι κεντρικοί αμυντικοί και οι κεντρικοί αμυντικοί μέσοι δεν συμμετείχαν σε μεγάλο βαθμό στις επιθετικές ενέργειες, προσπαθώντας έτσι οι ομάδες να διατηρήσουν μία συμπαγής κεντρική ζώνη.
Παρακάτω παρουσιάζονται:
Συστήματα παιχνιδιού.
Στις παρακάτω σελίδες παρουσιάζονται πρακτικά τα συστήματα παιχνιδιού όλων των ομάδων που πέρασαν στα προημιτελικά. Επίσης αναλύονται κάποιες τροποποιήσεις κατά τη διάρκεια ορισμένων παιχνιδιών καθώς και η οργάνωση και η τοποθέτηση των παιχτών και κάποιες κινήσεις τους.
Αμυντική τοποθέτηση
Αναλύονται οι διάφορες αμυντικές συνθέσεις και γίνεται επεξήγηση της λειτουργίας της κάλυψης του χώρου. Γίνεται αναπαράσταση σχηματικά του αμυντικού μηχανισμού της κάθε ομάδας και της συμπεριφοράς των παιχτών απέναντι στον αντίπαλο.
Ανάπτυξη παιχνιδιού
Στο τελευταίο κομμάτι γίνεται ανάλυση των εμφανών προβλημάτων κατά την ανάπτυξη του παιχνιδιού και καταδεικνύονται τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της κάθε ομάδας.{else}{endif}
Παραλλαγές του συστήματος 4-4-2.
1) 4-4-2 με δύο ζώνες.
Χαρακτηριστικά
Στην άμυνα υπάρχουν 4 παίκτες οι οποίοι αναχαιτίζουν και ανακόπτουν τους αντίπαλους επιθετικούς. Η ζώνη του κέντρου ενεργεί με τον ίδιο τρόπο που ενεργεί η ζώνη της άμυνας, και στην περίπτωση που ο αντίπαλος έχει την μπάλα πολύ πλάγια ο ακραίος μέσος της αντίθετης πλευράς κλίνει προς τα πίσω και προς τα μέσα. Όσον αφορά τους 2 προωθημένους, ο ένας είναι σέντερ φορ περιοχής και ο άλλος ένας γρήγορος επιθετικός.
2) 4-4-2 με ρόμβο στο κέντρο.
Χαρακτηριστικά
Η άμυνα αποτελείται από ζώνη των 4 και στην ρομβοειδή διάταξη στο κέντρο ο αμυντικός κεντρικός μέσος λειτουργεί σαν «σκούπα» στη μεσαία γραμμή. Ο κεντρώος μεσοεπιθετικός είναι ο οργανωτής του παιχνιδιού πίσω από τις δύο επιθετικές αιχμές ( χωρίς τόσες αμυντικές αρμοδιότητες όσες οι άλλοι 3 μέσοι).
3) 4-4-2 με λίμπερο.
Χαρακτηριστικά
Σε αντίθεση με την ζώνη των τεσσάρων αμυντικών, σε αυτό το σύστημα και αναλόγως την κατάσταση, είτε η αμυντική διάταξη έχει λίμπερο είτε όλοι παίζουν μαν του μαν, οι ρόλοι στους παίχτες είναι κατανεμημένοι εξαρχής. Ο λίμπερο είναι προσανατολισμένος στην μπάλα και επεμβαίνει όταν κάποιος αμυντικός έχει βγει εκτός παιχνιδιού από τον προσωπικό του αντίπαλο. Όταν χρειάζεται ανεβαίνει και προς την ζώνη του κέντρου έτσι ώστε να δημιουργηθεί κατάσταση αριθμητικού πλεονεκτήματος παιχτών.
4) 4-1-3-2 σύστημα.
Χαρακτηριστικά
Σε αυτό το σύστημα υπάρχει ένα καθαρόαιμο αμυντικό χαφ. Οι υπόλοιποι παίκτες μπροστά από αυτόν με την διάταξή τους καλύπτουν σε πλάτος τον χώρο έχοντας ως στήριγμα αυτόν τον αμυντικό χαφ. Βέβαια και οι άλλοι μέσοι δεν πρέπει να παραμελούν τα αμυντικά τους καθήκοντα
Παραλλαγές του 4-2-3-1
1) Αμυντική εκδοχή
Χαρακτηριστικά
Σε αυτή την σχηματική διάταξη 2 αμυντικοί μέσοι είναι τοποθετημένοι μπροστά από τους 2 κεντρικούς αμυντικούς δημιουργώντας έτσι ένα συμπαγές ανασταλτικό μπλοκ κατά τον άξονα. Οι πλάγιοι χαφ είναι πιο ψηλά από τους κεντρικούς αμυντικούς μέσους. Ο επιθετικός χαφ βοηθά τον κυνηγό της ομάδας κατά την προώθηση στην αντίπαλη εστία.
2) Επιθετική εκδοχή
Χαρακτηριστικά
Αυτή η διάταξη έχει περισσότερους επιθετικούς προσανατολισμούς.
Ο κεντρικός αμυντικός χαφ που είναι πιο κοντά στην μπάλα μαρκάρει πρώτος τον αντίπαλο με την απαραίτητη κάλυψη του άλλου αμυντικού χαφ. Οι πλάγιοι μέσοι μαρκάρουν ψηλά όταν ο αντίπαλός έχει την μπάλα, στην ίδια ευθεία περίπου του κεντρώου μεσοεπιθετικού, ο οποίος λειτουργεί σαν κρυφός κυνηγός και βοηθάει τον επιθετικό παίχτη που παίζει κορυφή. {else}{endif}
Σύστημα 4-3-3.
1) Τοποθέτηση
Χαρακτηριστικά
Μπροστά από την ζώνη των τεσσάρων στην άμυνα, υπάρχουν δύο αμυντικοί χαφ και πιο μπροστά από αυτούς ένας μεσοεπιθετικός παίκτης ( μπορεί να υπάρχει και η αντίστροφη διάταξη του τριγώνου στο κέντρο). Πιο μπροστά υπάρχει ένας παίχτης ως κεντρική επιθετική αιχμή και δύο επιθετικοί παίχτες που δραστηριοποιούνται στις δύο πλευρές. Το παρόν σύστημα απαιτεί μεγάλο βαθμό συντονισμού από τους παίχτες έτσι ώστε να μπορεί να μετατρέπεται από επιθετικό σε αμυντικό και αντίστροφα.
Σύστημα 4-3-2-1.
1) Διάταξη «έλατου».
Χαρακτηριστικά
Σε αυτό το σχηματισμό μπροστά από την αμυντική ζώνη των τεσσάρων παιχτών υπάρχει ένα συμπαγές κέντρο που αποτελείται από 5 χαφ. Από αυτούς τους πέντε μέσους, οι 3 λειτουργούν με κυρίως αμυντικούς προσανατολισμούς κι άλλοι 2 με επιθετικούς. Οι δύο μεσοεπιθετικοί βοηθούν όταν προωθείται η ομάδα τον κεντρικό επιθετικό. Οι πλάγιοι αμυντικοί προωθούνται, όταν τους επιτρέπεται, κατά μήκος της πλαγιάς γραμμής.
Αμυντική διάταξη.
Γενικές πληροφορίες για την άμυνα ζώνης των 4 παιχτών.
* 15 από τις 16 συμμετέχοντες ομάδες στην τελική φάση αγωνίστηκαν με αμυντική ζώνη των τεσσάρων παικτών.
* Η ελληνική ομάδα αγωνίστηκε με λίμπερο και αναλόγως την περίσταση με δύο η τρία μαν του μαν σύμφωνα με τον αντίπαλο.
* Στα αρχικά σχήματα των ομάδων δεν παρατηρήθηκαν αμυντικές ζώνες με 3 παίχτες. Βέβαια στην εξέλιξη κάποιων παιχνιδιών οι προπονητές των ομάδων που ήταν πίσω στο σκορ έκαναν κάποιες αλλαγές που διαφοροποιούσαν την αμυντική διάταξη. Δηλαδή έβγαζαν κάποιον αμυντικό και έβαζαν έναν επιθετικό.
* Αρκετές ομάδες βασίστηκαν σε διατάξεις τέτοιες που να τους επιτρέπει να συμμετέχουν και οι έντεκα παίχτες στην αμυντική λειτουργία, καθώς και ομάδες στις οποίες στο σύστημά τους υπήρχαν ορισμένοι παίκτες που δεν είχανε τόσο αυξημένες αμυντικές αρμοδιότητές αναλαμβάνοντας ο κάθε προπονητής το ανάλογο ρίσκο της τοποθέτησης.
* Όλες οι ομάδες φρόντισαν να έχουν πάντα ένα σχετικά συμπαγές αμυντικό μπλοκ το οποίο να αποτελείται από τους 2 κεντρικούς αμυντικούς και έναν κεντρικό αμυντικό χαφ τουλάχιστον.
Γρήγορη δημιουργία αμυντικής ζώνης των 5 ατόμων.
Οι ομάδες που χρησιμοποιούσαν 2 ζώνες των 4 παιχτών στην άμυνα και στο κέντρο, είχαν συμπαγή τοποθέτηση και αποκτούσαν βάθος ως προς την εστία τους (π.χ. η Αγγλία). Όταν η αντίπαλη ομάδα κάνει επίθεση από τη μια πλευρά τότε οι παίχτες μετατοπίζονται προσανατολισμένοι σε εκείνη την πλευρά ως προς την μπάλα. Ο πλάγιος μέσος που βρίσκεται στην απέναντι πλευρά από εκεί που είναι ο αντίπαλος με την μπάλα μετατοπίζεται πίσω προς την αμυντική ζώνη των 4, έτσι ώστε να έχει υπό έλεγχο μια ξαφνική διαγώνια μεγάλη μπαλιά σε αυτό τον χώρο. Έτσι δημιουργείται σε γρήγορο χρονικό διάστημα μια αμυντική ζώνη των 5 παιχτών. Τα προτερήματα και τα μειονεκτήματα αυτής της αλλαγής αναφέρονται παρακάτω.
Διάταξη με λίμπερο.
Στη διάταξη 4-4-2 με λίμπερο οι πλάγιοι αμυντικοί μαρκάρουν τους πλάγιους επιθετικούς παίκτες. Στον κεντρικό άξονα της άμυνας οι ρόλοι των παικτών είναι οι εξής: το λίμπερο καλύπτει τον χώρο πίσω από τους αμυντικούς, και ο κεντρικός αμυντικός μαρκάρει τον αντίπαλο προωθημένο επιθετικό. Στο κέντρο αμύνονται σε ζώνη τέσσερις παίκτες προσπαθώντας πάντα να μαρκάρουν τον κάτοχο της μπάλας έχοντας το αριθμητικό πλεονέκτημα . Το συγκεκριμένο σύστημα που η Εθνική Ελλάδος εφάρμοσε με απόλυτη επιτυχία, δεν μπορεί να πει κανείς ότι δεν ανήκει στο μοντέρνο ποδόσφαιρο. Ο συνδυασμός της ζώνης με το «μαν του μαν», η ανάπτυξη του παιχνιδιού, καθώς και η πολύ αποτελεσματική αξιοποίηση της αντεπίθεσης αποδεικνύουν το αντίθετο.
Συμπαγής άξονας.
Η Εθνική Αγγλίας κατά την διάταξη της, όταν ο αντίπαλος έχει την κατοχή της μπάλας χρησιμοποιεί πολλούς παίκτες τοποθετημένους στον κεντρικό άξονα μπροστά από την υπερασπιζόμενη εστία. Στο χώρο άμυνας η ομάδα χρησιμοποιεί σχηματισμό συμπαγής κεντρικής αμυντικής διάταξης. Εν γνώσει τους οι παίχτες δίνουν ελεύθερο χώρο στους πλάγιους παίχτες της αντίπαλης ομάδας έτσι ώστε να υπάρχει το αριθμητικό πλεονέκτημα στον κεντρικό άξονα. Η αναγκαστική ανάπτυξη των αντιπάλων από τα πλάγια οδηγεί σε σέντρα ή γύρισμα της μπάλας προς τα πίσω ή προσπάθεια να αλλαχτεί το παιχνίδι στην άλλη πλευρά. Όσον αφορά τον τρόπο παιχνιδιού της Αγγλίας, όταν πραγματοποιούνταν η σέντρα από τον αντίπαλο, επειδή οι αμυντικοί της ήταν πολύ καλοί στο ψηλό παιχνίδι η ομάδα μπορούσε να βγάζει γρήγορα αντεπίθεση.
Συμπεριφορά των επιθετικών πλάγιων περιφερειακών παικτών.
Υπάρχουν πολλές παραλλαγές για την ερμηνεία της τοποθέτησης των πλάγιων επιθετικών παιχτών. Η γερμανική ομάδα χρησιμοποίησε σε αυτές τις θέσεις τους μέσους Σνάιντερ και Φρίνγκς οι οποίοι όταν η ομάδα αμυνόταν, γυρνούσαν μέχρι το ύψος των κεντρικών αμυντικών χαφ. Οι Πορτογάλοι παίχτες Φίγκο και Ρονάλντο περίμεναν μέχρι το ύψος του δικού τους κεντρικού μεσοεπιθετικού. Οι Δανοί έπαιζαν με δύο κλασικούς πλάγιους επιθετικούς οι οποίοι στην κατοχή της μπάλας του αντιπάλου έκλειναν διαγώνια.
Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της γρήγορης δημιουργίας αμυντικής ζώνης των 5 ατόμων.
Αυτός ο τρόπος παιχνιδιού, βασίζεται στην παρακάτω αμυντική τοποθέτηση. Οι πλάγιοι αμυντικοί κάνουν μετατόπιση προς τον κεντρικό άξονα καλύπτοντας τον χώρο μπροστά από την υπερασπιζόμενη εστία τους, και δίνοντας στον αντίπαλο κάποιον ελεύθερο χώρο στις δύο πλευρές. Με αυτή την τοποθέτηση οι αντίπαλες επιθετικές προσπάθειες εκδηλώνονται δύσκολα από τον κεντρικό άξονα καθώς και οι σέντρες που βγαίνουν από τα πλάγια αντιμετωπίζονται από τους αμυντικούς λόγω της αριθμητικής τους υπεροχής. Ένα ακόμη πλεονέκτημα αυτού του τρόπου παιχνιδιού είναι το ότι λόγω της δημιουργίας αυτών των δύο ζωνών η αμυνόμενη ομάδα περιμένει τον αντίπαλο να «ανέβει». Ο αντίπαλος ξεγελιέται και προωθείται ψηλά, και με το κλέψιμο της μπάλας μπορεί να πραγματοποιηθεί η γρήγορη αντεπίθεση.
Το σημαντικό μειονέκτημα αυτού του συστήματος είναι ότι δίνεται στα πλάγια μεγάλος χώρος στον αντίπαλο. Αρκετές ομάδες προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν αυτόν τον τρόπο διάταξης του αντιπάλου κάνοντας αλλαγή παιχνιδιού με μεγάλες μακρινές μπαλιές προσπαθώντας να εκμεταλλευτούν τους γρήγορους επιθετικούς.
Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του «συμπαγούς κεντρικού άξονα».
Σε αυτήν τη διάταξη οι παίχτες της αμυνόμενης ομάδας οργανώνονται μπροστά από την υπερασπιζόμενη εστία. Έτσι οι αντίπαλοι επιθετικοί δυσκολεύονται να κάνουν ολοκληρωμένες επιθέσεις σε αυτήν τη ζώνη. Η ομάδα με σχηματισμό συμπαγούς κεντρικού άξονα παίρνει το ρίσκο του να αφήνει στις δύο πτέρυγες κενό χώρο στον αντίπαλο. Στις πλευρές αυτές ο επιτιθέμενος αντιμετωπίζεται ως ένας προς έναν ή με αριθμητικό μειονέκτημα από τους αμυνόμενους και συνήθως ένα λάθος σε αυτές τις περιοχές κοστίζει. Όσον αφορά τις ζώνες που βρίσκονται μακριά από το τέρμα, ο αντίπαλος αντιμετωπίζεται με αριθμητική υπεροχή και όταν γίνεται κάποιο λάθος υπάρχει ο απαραίτητος χρόνος διόρθωσής του. Στην περίπτωση που ο επιτιθέμενος περάσει τον προσωπικό του αντίπαλο στο κέντρο της πλάγιας ζώνης, η μετατόπιση ενός αμυντικού από τον κεντρικό άξονα πάνω του συνεπάγεται την έλλειψή του στη μεγάλη περιοχή όταν θα βγει μία σέντρα από τα πλάγια από αυτόν τον αντίπαλο παίχτη.
Αμυντική διάταξη.
Η διαφοροποίηση της οργάνωσης και οι μετατοπίσεις των ζωνών.
• Παρόλο που η ζώνη στην άμυνα και στο κέντρο κυριάρχησε απόλυτα, δε μπορούμε να πούμε ότι εφαρμόστηκε ομοίως από όλες τις ομάδες. Η εφαρμογή της εξαρτάται από τις διαφορετικές δυνατότητες των παιχτών της κάθε ομάδας και οι παραλλαγές των ζωνών στην άμυνα και στο κέντρο συνδέονται με τον τρόπο παιχνιδιού και τη συμπεριφορά των παιχτών.
• Η συμπεριφορά των παιχτών στην άμυνα ζώνης των 4 παρουσίασε μεγάλες διαφοροποιήσεις. Για παράδειγμα, οι Άγγλοι πλάγιοι αμυντικοί μετατοπίζονταν εμφανώς προς τον κεντρικό άξονα, χτίζοντας ένα ισχυρό μπλοκ μπροστά από την εστία τους. Άλλοι πλάγιοι αμυντικοί δίνανε μεγαλύτερη έμφαση στο μαρκάρισμα στις πλάγιες ζώνες. Οι Πορτογάλοι πλάγιοι αμυντικοί μαρκάρανε ψηλά αναγκάζοντας τους αντίπαλους επιτιθέμενους να μετατοπιστούν προς το εσωτερικό της διάταξής τους.
• Σε γενικές γραμμές οι κεντρικοί αμυντικοί δεν προωθούνταν ψηλά, εκτός βέβαια από συγκεκριμένες περιπτώσεις που το απαιτούσε η εξέλιξη του παιχνιδιού.
Μαρκάρισμα του αντιπάλου με προσανατολισμό προς τα πλάγια.
Σε αυτή την αμυντική διάταξη, το μαρκάρισμα προσανατολίζεται στο να οδηγούνται οι αντίπαλοι στα πλάγια. Για να αναγκαστεί ο αντίπαλος να κατευθυνθεί προς τις πτέρυγες θα πρέπει το σύστημα που ακολουθεί η κάθε ομάδα ή ορισμένοι παίχτες να έχουν την κατάλληλη τοποθέτηση. Στο σχήμα φαίνεται η διάταξη του συστήματος 4-3-2-1 και ο σχηματισμός που πρέπει να έχουν οι παίκτες όταν η κατοχή της μπάλας είναι στον αντίπαλο. Από το διάγραμμα παρατηρούμε ότι η διάταξη της αμυνόμενης ομάδας, ωθεί τον αντίπαλο να παίξει την μπάλα στα πλάγια όπου οι αμυντικοί μαρκάρουν έχοντας αριθμητικό πλεονέκτημα. Ένα επιπλέον θετικό στοιχείο είναι ότι στο κέντρο υπάρχει ένα συμπαγές μπλόκ παιχτών που δυσχεραίνει τις προσπάθειες των αντιπάλων για επίθεση από τον άξονα. Με τα βελάκια φαίνονται οι κινήσεις των παικτών κατά το μαρκάρισμα.
Μαρκάρισμα του αντιπάλου με σκοπό να οδηγηθεί προς το εσωτερικό
Μια άλλη τακτική είναι η ώθηση του αντίπαλου προς το κέντρο του αμυντικού σχηματισμού. Αυτή η τοποθέτηση δεν επιτρέπει στην άλλη ομάδα να χρησιμοποιήσει τον χώρο που υπάρχει στις πλευρές και να πλαγιοκοπήσει. Ο στόχος είναι να οδηγηθεί ο αντίπαλος στο χώρο του κέντρου για να μπορέσει η αμυνόμενη ομάδα να κλέψει την μπάλα. Βέβαια λαμβάνεται υπόψη και το ρίσκο του να καταφέρει τελικά ο αντίπαλος να πραγματοποιήσει κάποια επιθετική ενέργεια από την περιοχή μπροστά από το τέρμα που έχει και τον μεγαλύτερο κίνδυνο. Για αυτό το λόγο ορισμένοι προπονητές δημιουργούν την διάταξη της ομάδας τους με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να υπάρχει ένα μίγμα αμυντικής συμπεριφοράς που λειτουργεί ως εξής: Η άμυνα αποτελείται από δύο τμήματα τα οποία προσπαθούν να σπρώξουν τον αντίπαλο σε αντίθετη κατεύθυνση δηλαδή οι κεντρικοί παίκτες προσπαθούν να κατευθύνουν τους αντιπάλους προς το εσωτερικό, και οι αμυντικοί προς το εξωτερικό.
Πρέσινγκ στο κέντρο
Πολλές ομάδες εφαρμόζουν το πρέσινγκ στο κέντρο όπου όλοι ή οι περισσότεροι παίχτες πρέπει μόλις χαθεί η μπάλα να οργανωθούν, έτσι ώστε να πάρουν την κατάλληλη τοποθέτηση πίσω από τον αντίπαλο ο οποίος έχει στην κατοχή του την μπάλα. Σε αυτήν τη θέση και λίγο πιο ψηλά από τη γραμμή του κέντρου προσπαθούν να την επανακτήσουν. Υπάρχουν βέβαια και ομάδες οι οποίες ανάλογα με το πόσο επιθετικά παίζουν αρχίζουν να μαρκάρουν και λίγο πιο ψηλά προς την περιοχή του αντίπαλου.
Συμπεριφορά κατά τη διαγώνια μεγάλη μπαλιά
Όταν ο παίχτης της αντίπαλης ομάδας βρίσκεται σε μία πλευρά κατέχοντας την μπάλα, η αμυνόμενη ομάδα λαμβάνει τις κατάλληλες θέσεις για πρέσινγκ έχοντας αριθμητικό πλεονέκτημα. Ο αντίπαλος που βρίσκεται στην απέναντι πλευρά δεν βρίσκεται υπό στενή επιτήρηση, διότι είτε μεγάλη μπαλιά γίνει ή η μπάλα μεταφερθεί σε αυτόν μέσω άλλων συμπαιχτών του, υπάρχει ο χρόνος να προσαρμοστεί η αμυντική λειτουργία πάνω σε αυτόν χωρίς να χαλάσει η διάταξη των ζωνών.
Πρέσινγκ
Τα μοντέρνα αμυντικά συστήματα βασίζονται στον περιορισμό του χώρου παιχνιδιού του αντίπαλου κατόχου της μπάλας και στην επιβολή κατάστασης πίεσης με αριθμητικό πλεονέκτημα παιχτών. Με αυτόν τον τρόπο εμποδίζεται η κυκλοφορία της μπάλας των αντιπάλων. Ο περιορισμός των χώρων παιχνιδιού του αντιπάλου επιτυγχάνεται με την διάταξη της ομάδας όταν οι παίχτες διατηρούν τις σωστές αποστάσεις, και με τη δημιουργία του κατάλληλου βάθους (μέγιστο βάθος 40 μέτρα). Το πρέσινγκ μπορούμε να πούμε ότι είναι η προσπάθεια που καταβάλλει μια ομάδα μέσω της τοποθέτησής της και της διάταξής της για να επιτύχει τους προαναφερόμενους αντικειμενικούς στόχους.
Παρακάτω περιγράφονται 3 μορφές πρέσινγκ.
Πρέσινγκ στον χώρο της άμυνας.
Σε αυτό το είδος πρέσινγκ οι παίκτες είναι διατεταγμένοι στο μισό γήπεδο περιμένοντας τον αντίπαλο και εφαρμόζοντας την τακτική της αντεπίθεσης.
Με αυτό το είδος παιχνιδιού η ομάδα έχει ως πρώτη προτεραιότητα να μην δεχτεί γκολ. Κυρίως εξασφαλίζεται ο αμυντικός τομέας κι έπειτα γίνεται προσπάθεια να αξιοποιηθεί η οποιαδήποτε ευκαιρία αντεπίθεσης παρουσιαστεί. Αυτό το είδος όμως παρουσιάζει το εξής μειονέκτημα: Ο επιθετικός αναγκάζεται να γυρίσει πολύ πίσω συμμετέχοντας στην αμυντική λειτουργία του συνόλου και όταν η αμυνόμενη ομάδα κερδίσει την μπάλα από τους αντιπάλους η απόσταση μέχρι το άλλο τέρμα είναι μεγάλη. Αυτός ο τρόπος παιχνιδιού πρέπει να χρησιμοποιείται για μικρό χρονικό διάστημα (ανάλογα τις καταστάσεις και τις συνθήκες).
Πρέσινγκ στον χώρο του κέντρου.
Ο πιο καθιερωμένος τρόπος παιχνιδιού αυτή τη στιγμή. Η ομάδα βρίσκεται παραταγμένη στο χώρο της μεσαίας γραμμής και ασκεί πίεση για να κερδίσει την μπάλα.
Με αυτήν την τοποθέτηση η ομάδα μπορεί να βρεθεί σε απόσταση βολής αξιοποιώντας μια μεγάλη μπαλιά πίσω από την αντίπαλη άμυνα. Επίσης προσπαθεί να εκμεταλλευτεί την πάσα που θα κάνει ο αντίπαλος αμυντικός προς τα πίσω η τις πάσες οι οποίες κατευθύνονται προς τους πλάγιους αμυντικούς ή πλάγιους παίχτες.
Ο αντίπαλος που έχει στην κατοχή του την μπάλα δέχεται το πρέσινγκ δύο παικτών έτσι ώστε να μπορέσει η ομάδα να κλέψει την μπάλα πιο εύκολα.
Πρέσινγκ στον χώρο της επίθεσης.
Η ομάδα έχει ανέβει ψηλά και πρεσάρει στο χώρο άμυνας του αντιπάλου.
Προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τις λάθος και τις διεκδικήσιμες πάσες του αντιπάλου, , τα λάθος κοντρόλ των αμυντικών.
Πλεονέκτημα: ο αντίπαλος βρίσκεται συνεχώς υπό πίεση, κι αν χάσει την μπάλα από κάποιον παίκτη τότε αυτός ο παίκτης βρίσκεται σε καλή θέση για να σουτάρει προς το τέρμα με υψηλά ποσοστά επιτυχίας.
Με αυτή την τοποθέτηση δεν υπάρχει ούτε ο χρόνος ούτε ο χώρος για πλήρη οργάνωση παιχνιδιού.
Μειονέκτημα: Η ομάδα που πρεσάρει στον χώρο της άμυνας του αντιπάλου έχει περιορισμένο χρόνο για να εκτελέσει τις ενέργειές της. Το λάθος μπορεί να αποφέρει την αντεπίθεση του αντιπάλου οποίος μπορεί να εκμεταλλευτεί τους κενούς χώρους στην αμυντική διάταξη της ομάδας που έχει ανέβει ψηλά.
